Page 716 - ตำราเคมีอินทรีย์ [Jadsada Ratniyom]
P. 716
688 กรดคาร์บอกซิลิก
12.5 ปฏิกิริยาทั่วไปของกรดคาร์บอกซิลิก
กรดคาร์บอกซิลิกมีหมู่ OH หมู่คาร์บอนิล และอิเล็กตรอนคู่โดดเดี่ยวที่ออกซิเจนอะตอมอยู่
ทำให้กรดคาร์บอกซิลิกมีตำแหน่งที่สามารถเกิดปฏิกิริยาได้หลายตำแหน่ง เช่น ที่คาร์บอนอะตอมของ
หมู่คาร์บอนิลที่สามารถเกิดปฏิกิริยากับนิวคลีโอไฟล์ได้ หรือที่ออกซิเจนอะตอมที่สามารถทำปฏิกิริยา
ู
ั
กับกรดได้ และอีกจุดหนึ่งที่สำคัญในการเกิดปฏิกิริยาคือที่พนธะ O–H ซึ่งมักจะถกดึง H ออกโดยเบส
่
ซึ่งทุกตำแหน่งที่กล่าวมีความเป็นไปได้ที่จะเกิดปฏิกิริยาได้ทั้งสิ้น โดยจะพิจารณาความเป็นไปได้ทีจะ
เกิดปฏิกิริยาทีละตำแหน่งดังนี้
ตำแหน่งที่ [1] การเติมโปรตอนที่ออกซิเจนอะตอมของหมู่คาร์บอนิล
ออกซิเจนอะตอมที่ C=O นี้ มีอิเล็กตรอนคู่โดดเดี่ยวถึง 2 คู่ สามารถเกิดการเติม
โปรตอนจากกรดได้ ซึ่งผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึ้นจะได้รับความเสถียรจากผลของเรโซแนนซ์ ดัง
แสดง
โครงสร้างเรโซแนนซ์หลังเติมโปรตอน
บางคนอาจสงสัยว่าที่ออกซิเจนอะตอมของ OH ก็มีอิเล็กตรอนคู่โดดเดี่ยว 2 คู่เหมือนกัน
ทำไมจึงไม่เกิดการเติมโปรตอนที่ตำแหน่งนั้นด้วย สาเหตุเพราะ หากเกิดการเติมโปรตอนที่
OH จะไม่สามารถเขียนโครงสร้างเรโซแนนซ์ได้ จึงไม่เสถียร ประกอบกับที่ออกซิเจนอะตอม
ของ C=O มีความหนาแน่นของอิเล็กตรอนมากกว่า (ภาพที่ 12.1 แสดงความหนาแน่นของ
อิเล็กตรอนของกรดคาร์บอกซิลิก)
ไม่สามารถเขียนโครงสร้างเรโซแนนซ์ได้
ตำแหน่งที่ [2] ปฏิกิริยากรดเบสที่พันธะ O–H
พันธะ O–H ใน COOH เป็นพันธะมีขั้วสามารถทำปฏิกิริยากับเบส โดยกรดคาร์บอก
ซิลิกจะให้โปรตอนไปกับเบส ทำลายพันธะ O–H คาร์บอกซิเลทที่เกิดขึ้นจะได้ความเสถียร
โดยผลจากเรโซแนนซ์ ดังแสดง
