Page 56 - РЕЛЕ ҲИМОЯСИ БЎЙИЧА УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАР

faoliyatiga asosan texnogen ta’sirlar, ya’ni texnika bilan bog‘lik bo‘lgan ta’sirlar

kuzatilib, bular xavfli ishlab chikarish omillari sifatida qaraladi.

Xavfli ishlab chiqarish omillari (XIO) - bu shunday ishlab chiqarish

omillari xisoblanadiki, bunda ma’lum bir sharoitlarda ushbu omillar ta’sirida

ishchilarga jaroxat etkazilishi yoki ularning sog‘ligining keskin tarzda buzilishiga

olib kelishi mumkin.

Jaroxat - bu odam organizmi tuqimalarining buzilishi va uning tashqi

ta’sirlar natijasida funksiyasining izdan chiqishi xisoblanadi. Jaroxat ishlab

chiqarish jarayonida yuz bergan baxtsiz xodisa natijasida yuz berib, bunda xavfli

ishlab chiqarish omillarining ishchilarning o‘z mehnat burchini bajarishi yoki ish

raxbarining topshirigini bajarishi davomida amalga oshishi mumkin.

Zararli ishlab chiqarish omillari (ZIO) - ma’lum bir sharoitlarda

ishchilarning mexnat qobiliyati susayishi yoki sog‘ligi yomonlashishiga olib uvchi

ishlab chiqarish omillari xisoblanadi. Zararli ishlab chiqarish ishlari ta’sirida

yuzaga keluvchi kasalliklar - kasbiy kasalliklar deb ataladi.

Xavfli ishlab chikarish omillariga masalan, kuyidagilarni kiritish mumkin:

 ma’lum bir aniq kuchlanishga ega bo‘lgan elektr toki;

 qoyasimon chiqiib turuvchi jismlar;

 ishchilarning balandlikdan kulab tushishlari yoki biror predmet va

uning qismlariningtushib ketishi;

 atmosfera bosimidan yuqori bo‘lgan bosim ostida ishlovchi

qurilmalar;

Zararli ishlab chiqarish omillariga esa quyidagilarni kiritish mumkin:

• noqulay meteorologik (ob-xavo) sharoitlari;

• xavo muxitining changlar va gazlarga egaligi;

• shovqin, infra va ultratovushlar, tebranishlar;

• elektromagnit maydon, lazer va ionlashtiruvchi nurlanishlar va

boshqalarning mavjudligi kabilar.

Barcha xavfli va zararli ishlab chikarish omillari GOST 12.0.003-74

muvofiq tarzda fizik kimyoviy, biologik va ruhiy - fiziologik turlarga bo‘linadi.

58