Page 15 - ЖУРНАЛ Ойунский с обложкой

Ґс саха тірµі±эр...

15
лений российского общественно-политического сайдыытыгар улахан сабыдыалы оІорбуттара.
движения, освободительной борьбы: большевики, 1916 сыл кыһына. Дьокуускай музейын ол-
меньшевики, эсеры и т.д. Известно также, что меж- буорун иһигэр кыракый флигельгэ библиотека
ду ними шли ожесточенные идеологические дис- баарыгар музей консерваторын эбээһинэһин то-
куссии и борьба за влияние на массы, прежде всего лорооччу Е.М.Ярославскай (“Миней”) олорбу-
на молодежь». (“П.А.Ойунский: Взгляд через годы» та. Манна большевиктар партийнай мунньахта-
В.Н.Иванов. П.А.Ойунский: Государственный дея- ра ыытыллара, итиэннэ революционнай охсуһуу
тель и мыслитель. Стр.7.). Ити кэмҥэ Платоннаах уонна тактика саамай сытыы боппуруостарыгар
Максим политссыльнайдары кытта билсэн барал- большевиктар меньшевиктэри уонна эсердэри кы-
лар. “”Штокман доктор” диэн спектакль туһунан тары сытыытык мөккүһэллэрэ. Е.М.Ярославскай
Охнянскай диэн политик, ааттаах хааттыһыт Чуоха- мунньахтарга саха үөрэнээччи ыччатын тарды-
анча (Чуохаанча Силэпсиэп МэІэ аатырбыт баайа. быта. Үс партия представителлэрэ Дьокуускайга
Кэлин Былатыан кыра инитэ Уйбаан Чуохаанча бэйэлэрин солбуйар дьону иитэн хаалларар иһин
кыыһын Анна Слепцованы кэргэн ылан аймахтыы охсуһаллара, кинилэр бөдөҥ революционнай ки-
буолбуттар) дьиэтигэр, Максим биһикки олорор хо- иннэртэн тыһыынчанан километр ыраах сытар
спутугар, тыл эттэ. Дьэ, онно биллибит-иһиттибит сиргэ революция дьыалатын салгыахтаахтара.
политик тылын-өһүн. Ол кэнниттэн биирдэ Губель- Ол ыччаттар кимнээх диэки буолуохтарай, хан-
ман диэн политик олорор дьиэтигэр, а±ыйах буолан нык суолунан барыахтарай? Сыылынайдар оннук
бараммыт, кыра кэпсэтиини иһиттибит. Мин аан мунньахтарыгар, маІнайгынан, Дьокуускайдаа±ы
бастаан Государственнай Дума депутатын Петров- учительскай семинария иитиллээччилэрэ Платон
скайы онно көрбүтүм. Ол кэпсэтиилэригэр чахчы Ойуунускай (Слепцов) уонна Максим Аммосов
өйдөөбүтүм эрэ диэн баар: “Революция чугаһаата, о.д.а. сылдьыбыттара.
онон саха эдэр ыччата кіІµл иннигэр мөккүһэр Е.М.Ярославскайы кытары билсиһии, Саха си-
мөккүөргэ бэлэм буол”, -диэн ыІырбыттарын эрэ”. ригэр көскө ыытыллыбыт IV Государственнай дума
Ити курдук саІа харахтара аһыллан эрэр ыччатта- депутатын Г.И.Петровскайы уонна Покровскайга
ры биллэн турар солун уонна кинилэргэ чугас про- көскө кэлэн олорор, Дьокуускайга кэлэ-бара турар
граммалаах большевик баартыйатын чаҕылхай дьо- Г.К.Орджоникидзены кытары көрсүһүүлэр Пла-
но бэйэлэригэр тардан барбыттар. тон Алексеевич өйө-санаата сайдыытыгар, оло±ор,
Оскуола±а түөрт сыл үөрэнэллэрин былаһын ту- охсуһуутугар сµІкэн сабыдыаллаах этилэр”.
хары Былатыаннаах Махсыым иннэлээх-сап курдук Семинария±а үөрэнэр сылларыгар Платон алыс
батысыһа сылдьыбыттар, саІаны, дьиктини тэІІэ ыктаран, семинария дириэктэригэр көрдөһүү су-
арыйбыттар, бэл таІастара суох буолан биир сону рук суруйар. Ону ылынан ыйга 15 солкуобай сти-
уларса сылдьан кэтэн кыстыыллара. 1914 сыллаах- пендия аныыллар. “1914-1915 сыллаах үөрэх дьы-
ха уолаттар оскуолаларын ситиһиилээхтик бүтэрэн лыттан ыла мин киһилии быһыылаахтык олорор
тутуспутунан Дьокуускай түөрт кылаастаах учили- буолбутум: учуутал семинариятыгар киирэммин,
щетын иһинэн икки сыллаах педагогическай кур- ый аайы стипендия ылар буолбутум” (П.А.О.).
ска киирэллэр. Ити сыл алтынньы ыйыгар учуутал 1917 сыллаахха кулун тутарга Е.М.Ярослав-скай
семинарийата аһыллан, уолаттар онно экзээмэни куруһуогуттан “Юный социал-демократ” диэн ыч-
ааһан семинарист буолаллар. Онно үөрэнэр сыл- чат түмсүүтэ үөскээн тахсыбыта. Ол куруһуокка
ларыгар Былатыан үөрэнээччилэр биир бас-көс кэлин большевик буолбут саха сүрүн кадрдара
киһилэринэн биллибит. “Среди семинарской массы иитиллибиттэрэ. Кинилэр революция бастакы
выделялись выдающиеся юноши, яркий Максим и сылларыгар партия±а киирбиттэрэ, Саха сиригэр
сын таттинского якута Платон Слепцов” диэн ах- советскай былаас олохтонорун уонна бөҕөргүүрүн
тыбыт биир учуутала. Кини онно үөрэммит сылла- иһин охсуспуттара, онтон салгыы саамай эппиэт-
рын биэдэмэһэ билиІІэ диэри баар. 1915, 1916, 1917 тээх дуоһунастарга үлэлээбиттэрэ.
сылларга ылбыт бааллара барыта «үчүгэй» уонна Платон семинарияны бүтэрэр 1917 сылын
«туйгун» эбиттэр. Бу кэмІэ Бодойбо бириискэлэ- бүтүүтэ, Өктөөп өрөбөлүүссүйэтэ са±аланар.
ригэр тахсыбыт оробуочайдар бастаанньалара бары “Оскуоланы бүтэрээт, саІа олоххо киирдэхпит...
кыһал±алаахтык олорор Россия үлэһит дьонун са- Дьоллоох дьон эбиппит”, диэн саныы-саныы,
наатын өрө күүрдүбүтэ, революция буолара саар- оскуолабытыттан та±ыстыбыт”. Оччону истибит
бахтаммат буолбута. Большевик сыылынайдар ону дьон норуот мунньа±ар тиийбиттэр. Мунньа±ы
билэн ыччаты бэйэлэригэр тардан бэйэлэрин идея- В.В.Никифоров-Күлүмнүүр салайбыт. Күлүмнүүр
ларын өйдөрүгэр-санааларыгар ыһыктыбат курдук революция, үлэһит былаас өрө турбутун итэ±эйбэт
иІэрэр ба±алара күүһүрэн, ыччат инники күөнүгэр курдук уонна онно сэрэнэн кыттыһар ордук бу-
турар о±олору аһа±астык батыһа сылдьан илбийэл- олуо диэн тыл эппит. Онуоха большевиктар ута-
лэр. Ону саха дьахталларын хамсааһынын инники ры этэригэр Максимы таһаарбыттар. Киһилэрэ
күөнүгэр турбут Вера Дмитриевна Давыдова ахты- бастакы холонуута буолан ситэ-хото кыайан эп-
ытыттан кірµі±µІ. пэтэх. Ол иһин аны Былатыаны өрө күүрдэн:
“Биһиги Платон Алексеевич Ойуунускай- “Чэ, Платон, хайаан да тыл эттэххинэ сөп буол-
дыын иккиэн Таатта улууһуттан төрүттээхпит. су. Сатаан этэр киһи эн этэриІ сөп”, диэн кик-
Ордук үчүгэйдик кини Дьокуускайга, учи- питтэр. Былатыан о±о эрдэ±иттэн дойдутугар
тельскай семинария±а, үөрэнэр сылларыгар бил- да±аны, куоракка да±аны ааттаах араатарынан
сибиппит. Мин Дьокуускайдаа±ы дьахтар гимна- биллэрэ. Былыр былыргыттан кини аймах сата-
зиятыгар үөрэнэрим. Биһиги оччолорго уокурук ан тылы сааһылаан дьону түмэ тардар саІалаах
суутун таһыгар Слепцовтар дьиэлэрин флигели- дьон. Ордук бэттэринэн аба±атын Нээстэр эрдэ
гэр олорбуппут. Платон Алексеевич биһиэхэ со- дьыл±аламмыт уола Куоста эбитэ үһү. Бэл дьон
тору-сотору сылдьара. Кини нуучча классиктарын араатарынан Былатыаны баһыйара дииллэр эбит.
аа±арын таптыыра. Биһиги ордук Лермонтовынан Онон айар киһи санаата кэллэ±инэ тугу ба±арар
үлүһүйбүппүтүн өйдүүбүн. Платон “Демоны” олус кіІµ түһүөх айылаах буоларыныы өрүкүйэн Бы-
таптаан аа±ара, улахан ба±айы быһа тардыылары латыан кыратык кэтэмэ±эйдээн баран: “Маннык
өйүттэн аа±ар буолара. Ол кэмІэ кини бэйэтэ са- дьикти күннэргэ эппэтэххэ хаһан, ханна тыл
халыы хоһооннору уонна кэпсээннэри суруйан эрэ- этиллиэй?!!” - дии санаан трибуна±а ойон тахсан
рэ. Кини, уопсайынан, литератураны аһары тапты- тыл этэн хабылыннарбыт. Тугу эппитин долгуйбу-
ыра. Платон эргиччи талааннаа±а. Литератураны тун уо±угар бэйэтэ да өйбөөбөтөх. Ол эрээри бэк-
таһынан үчүгэйдик уруһуйдуур этэ. Биирдэ кини кэ эппит, ытыс тыаһа өрө хабылла түспүт. “Онтон
биһиэхэ Петр I мэтириэтин хара харандааһынан ыла билиІІэ диэри үлэһит норуот кыһыл былаах-
үүт-үкчү уруһуйдаабытын бэлэхтээбитэ. Ол ула- таах трибунатыгар Максим биһикки тыл этэр дьон
хан кээмэйдээх мэтириэт өр кэмІэ биһиги хоспу- буолбуппут. Оччо±о эдэр ыччаттан тумуһурдаан
тугар ыйанан турбута. Платон көрдөөх-нардаах, туран хамначчыт, хара норуот иннигэр этээччи
кэпсэнньэІ-ипсэнньэІ майгытынан ураты чорбой- иккиэйэх эрэ этибит”, - диэн норуот трибунатыгар
оро, кини биһигини уруһуйдуурга уһуйбута, мин хайдах тахсыбытын Платон Алексеевич ахтар. Он-
түүннэри Тамараны уонна Демоны уруһуйдуурбун тон уһуйааччыта Е.Ярославскай: “Платон Слепцов
өйдүүбүн. Ити сылларга кини политическай өйө- и Максим Аммосов были лучшими ораторами из
санаата олохсуйан эрэрэ. Е.М.Ярославскайы якутской молодежи, с первых же дней револю-
о.д.а. политическай сыылынайдары кытары биир ции определившимся как большевики, что име-
квартира±а дьукаахтаһан олорбута. Кинилэр кини ло громадное влияние на якутскую массу” диэн