Page 25 - ЖУРНАЛ Ойунский с обложкой

Таатта Саарыннара
Алампалаах Ойуунускай
Àëàìïà óîííà Îéóóíóñêàé – áèèð äîé-
äóëààõòàð. Àëàìïà – óáàé, êèíè Бûëàòû-
àíòàí ñýòòý ñûë à±à. Ñýòòý ñûë... Кûðà,
êûëãàñ êýð÷èê, îë ýðýýðè, èêêè µéý êèð-
áèèòèãýð: ýðãý ýñòýð, ñà²à µµíýð êýìíý-
ðèãýð, òóñ áèèðäèè êè´èýõý àðààñòààõòàð.
Ñîðîõõî, ó´óí óííüóêòààõ, ýëáýõ ýðèèðäýýõ
êó´à±àí îëîõ, ñîðîõõî, ýëýñ àà´àð äüîëëîîõ
ñûëëàð. Óðóò ò³ð³³áµò – îëîõ ñóîëóí óðóò
òîáóëàð, óðóò ñàéäàð.
Àëàìïà óîííà Îéóóíóñêàé èêêèýí î±î
ñààñòàðûòòàí èéý òûë àëûïòààõ àáûëà²àð
ûëëàðáûò, ïîýçèÿ±à ñµðýõòýðèí è´èðýõ
èýéèèòèí àíààáûò äüîííîð. Óðóòààí
ò³ð³³áµò Àëàìïà, à÷÷ûãûé áûðààò Бûëàòû-
àí ñà²àðäûû îñêóîëà±à µ³ðýíýí ýðäý±èíý,
õàéû-ñàõ «Ñàõà ñà²àòà» äèýí ñóðóíààëãà
µëý´èò áóîëáóò êýìý ýòý. Кèíè Јêñ³êµëýýõ
Јë³êñ³éµ êûòòà ñàõàëûû òûëëààõ-³ñò³³õ
ëèòåðàòóðà ìà²íàéãû îëóãóí òµ´ýðñèáèòý-
òµñòýñïèòý.
Ñàõà ñèðèíýý±è íàó÷íàé êèèí àðõûû-
áûãàð /Кûëã.: ÑÑНКÀ/ À.И.Ñîôðîíîâ ýò
èëèèòèíýí ñóðóéáóò µãµñ êóìàà±ûëàðà:
àéûìíüûëàðà, îíó-ìàíû áýëèýòýýí ñóðóé-
áóò òýòýðýýòòýðý, áëîêíîòòàðà, ñóðóêòàðà,
àðààñ äîêóìóîííàðà õàðàëëàí ñûòàëëàð.
Îëîð áûûñòàðûãàð Àëàìïà Бûëàòûàí Îé-
óóíóñêàéãà àíààáûò «Мàõòàë» äèýí äüèèáý
õî´îîíî áààð. Îë ìàííûê:
Бûëàòûàí áûðààòûì,
Ыðààñòûê ûïñàðàí,
Лàáààëààí, íàðûííààí,
Àðàáóî÷àé àéìà±û à´ûíàí,
Тóëõàäûéáàò òóñêóíó òóéìóóëààòû²,
Ыàð êû´àë±àíû ûëûíàí,
Нóîáàé îëî±ó òóïñàðäû²,
Îðîáóî÷àé îëî±óí î²îðäó²,
И÷ýý²²ý ýëáýõòèê ýðèëèííè²,
Нààð äüàäà²ûíû òàïòûûãûí,
25
Óóñ-óðàí òûëûíàí
Ñàõàëûû ñàðáûííüàõòààí ñà²àðà±ûí.
Кóëóí êóéóñõàí õî´îî²²óíàí
Àéûë±àíû àéäààðàí àéõàëëààòû² –
Иòèíè èñïèòòýí ý±ýðäýëýýòèì.
Óéáààí î±îííüîð
Îòîõ î±îòî
Àòàõ ñûãûííüàõ
Àëàìïà àéõàëëààòûì.
Бó õî´îîí äüèèáýòý äèýí òóãóé? Јéä³³í
ê³ðä³õõ³, õî´îîí ñòðîêàëàðûí áàñòàêû
áóóêóáàëàðûí êû´ûë ÷ýðýíèèëýíýí ñó-
ðóéáóò óîííà ñîë ÷ýðýíèèëýòèíýí áýëèý
õààëëàðáûò: «Эòîò àêðîñòèõ áåçóñëîâíî íå
èìååò ëèòçíà÷åíèÿ, íî ÿ âíîшó êàê ïðè-
ìåð èëè îáðàçåц». Ñóðóëëóáóò êýìý 1925
ñûë. Àêðîñòèõ – ñòðîêà áàñòàêû áóóêóáà-
ëàðûòòàí òóîõ ýìý ñóîëòàëààõ òûë òàõñàð
õî´îîíî.
Кýëèí, ê³ñê³ ñûëäüàð êýìèãýð
À.И.Ñîôðîíîâ «Иíè-áèè» äèýí îñòóîðóéà-
ïîýìàíû ñóðóéáóòà. /15.Х.1928/. Îë ïîýìà
èêêèñ òµ´µìý±ýð ïîýò áýéýòèí òàëààíûí
êýðèýëèéýí íàìû´àòà ñàòûûð, îë îííóãàð
à÷÷ûãûé áûðààòûí Бûëàòûàíûí õàé±ààí
³ð³ ê³ò³±³ð:
Óóñ-óðàí òûëûíàí ó´óóðàí
Óîñòààí-òèèñòýýí,
Тûûí óãàí,
Тûëëààí-³ñò³³í
Ыïñàðàí ûëëûûð,
Иìèãýñòèê ýòýð èäý
Иéýáèòòýí ò³ðµ³õïµòòýí
Иñïýð è²ïýòýõ.
Àðàé, àòàñòààð,
Иëáèñòýýõ òûëëààõ,
Иëáèðãýñòýýõ ýòèèëýýõ
Бûëàòûàí áûðààïïûò,
Тóïñàðàí-÷î÷óéàí,
Ыðààñòààí-ûïñàðàí.
Нüàë±àðûòàí òà±ààðàí,
Дüµ´µííýýí µòµãµííýðýí,
Ñóëàíàí ñóðóéóî ýáèòý áóîëóî...
Иêêè òàëààííààõ ïîýò áýéý-áýéýëýðèí
³éä³´³í, õàðäàðûòà ³é³´³ëë³ðµí òóî´óëóóð
òµãýííýðè ýëáý±è õîëîáóðäóîõõà ñ³ï.
Î÷÷îòîî±óãà Ó÷èòåëüñêàé ñåìèíàðèÿ±à
µ³ðýíý ñûëäüàð Бûëàòûàí Ñèëèïñèýï
îëóñ ûòûêòûûð, ñµãµðµéýð óáàéûí Àëàì-
ïàíû áýðò òóïñà±àéäûê õàðàíäàà´ûíàí
óðó´óéäààáûò ýáèò. Îë îéóó àëëàðàà ìóí-
íóãàð «ÏЖ, 28 ôåâð. 1916» äèýí áýëèýëýýõ.
/Óðó´óé îðèãèíàëà Ñàõà ñèðèíýý±è Кèèí
ìóçåé ôîòîôîíäàòûãàð õàðàëëà ñûòàð/. Иòè
êýì²ý Бûëàòûàí Ñèëèïñèýï êóîðàòòàà±û
ñàõà û÷÷àòûí ëèòåðàòóðíàé òµìñµµòµãýð
ñûëäüàðà óîííà ò³ð³³áµò íý´èëèýãèí,
Дüîõñî±îíóí, ààòûòòàí íóó÷÷àòûòàí Жåõ-
ñîðóñцåâ äèýí ïñåâäîíèìûíàí ñóðóéàðà,
àðäûãàð Îюíñêèé äèýí èëèè áàòòûûðà.
«ÏЖ» - áó Ïëàòîí Жåõñîðóñцåâ äèýíòýí
òàõñûáûò èíèцèàë.
Àëàìïà «Мåëêèå çàïèñè î ëèòåðàòóðå è
÷åðíîâûå çàïèñè ñòèõîâ» äèýí òýòýðýýòè-