Page 58 - Buku Siswa Bahasa Sunda Kelas 9_Neat

téh aturan dina ngahormat atawa aturan sopan santun anu disaluyuan ku
warga masarakat, pikeun silihajénan jeung nu lian.

Unggal bangsa atawa suku bangsa ngabogaan tatakrama séwang-
séwangan saluyu jeung tradisi sarta ajén moral anu dianutna. Urang
Sunda tangtu waé boga tatakrama anu mandiri, anu jadi ciri urang Sunda.
Ieu tatakrama téh ngawengku aturan dina anggah-ungguh (gerak angota
badan) jeung aturan dina omongan atawa basa anu digunakeun.
Tatakrama anu patali jeung anggah-ungguh upamana baé, cara
sasalaman, cara diuk (awewé kudu émok, jsb), awak kudu rengkuh lamun

nyarita jeung jalma anu dihormat, jsb.
Ari nu patali jeung omongan atawa prak-prakan ngagunakeun basa,
urang Sunda boga aturan anu husus, nyaéta undak-usuk basa sakumaha

anu tadi geus kasabit di luhur. Undak-usuk basa téh tahapan atawa
panta-pantana basa, atawa luhur-handapna ajén basa anu dilarapkeun
saluyu jeung jalma anu diajak nyarita. Dina basa Sunda aya nu disebut
basa lemes, basa sedeng (loma), jeung basa kasar.
Diajar basa Sunda téh di antarana sangkan urang paham sarta bisa
ngalarapkeun basa lemes dina omongan sapopoé. Basa lemes digunakeun

upama urang nyarita jeung jalma anu saluhureun, boh umurna boh
kalungguhanana, atawa ka jalma anu can pati loma jeung urang. Ari
maksudna, ngagunakeun basa lemes téh pikeun ngajénan atawa ngahormat
ka batur (jalma anu diajak nyarita ku urang). Dina prakna nyarita, urang
kudu paham mana basa lemes anu digunakeun keur diri sorangan jeung
mana anu keur ka batur.

Tina pedaran tadi, katémbong yén basa Sunda téh tetep hirup sarta
masih diparaké ku urang Sunda. Dina kamekaranana basa Sunda longgar
bisa narima pangaruh tina basa séjén, upamana baé tina basa Jawa. Tapi ku
pangaruh anu beuki nyosok ti luar, tina kaayan pajamanan, kiwari urang
Sunda aya anu henteu maraké basana sorangan. Salaku urang Sunda anu
nyaah tur héman kana basana, urang tangtu kudu teteg teu galideur. Hayu
urang nyarita ku basa Sunda dina kahirupan sapopoé. Ngan ku cara kitu
basa Sunda bakal langgeng, bakal manjang ngigelan jaman.

48 Pamekar Diajar BASA SUNDA Pamekar Diajar BASA SUNDA 49

Pikeun Murid SMP/MTs Kelas IX Pikeun Murid SMP/MTs Kelas IX