Page 129 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 129
๑๐๘
จะได้ปรากฏว่าอยู่ที่ไหนหามิได้”
ุ
จากปัญหาที่กล่าวมาข้างบน จะเห็นได้ถึงความฉลาดปราดเปรื่องในการยกอปมาอปไมย
ุ
ุ
ของท่านนาคเสนที่ถูกถามถึงที่ตั้งของปัญญาว่าอยู่ที่ไหน ท่านได้ตอบปัญหาโดยอปมาปัญญา
เหมือนกับลมที่หาที่ตั้งไม่ได้ จนท าให้พระยามิลินท์ยอมจ านนต่อสติปัญญาของพระนาคเสนถ้าเรามา
วิเคราะห์ปัญญาตามหลักปรมัตถธรรมจะเห็นได้ว่าปัญญาหมายถึงปัญญาเจตสิกที่เกิดขึ้นและดับ
์
พร้อมกับจิต และมีอารมณและที่ตั้งเช่นเดียวกับจิต โดยที่ปัญญาเจตสิก จัดอยู่ในโสภณเจตสิกซึ่งเป็น
เจตสิกฝ่ายกุศลเกิดและดับพร้อมกบจิตที่เป็นฝ่ายกุศลได้ทั้งกามาวจรจิตในส่วนที่ประกอบด้วยปัญญา
ั
รูปาวจรจิต อรูปาวจรจิต และ โลกุตตรจิต ซึ่งนั้นก็หมายความว่าปัญญามีทงที่เป็นฝ่ายโลกิยะ และโล
ั้
กุตตระ ปัญญาที่เป็นโลกิยะหมายถึงปัญญาของปุถุชชนบคคลทั้งที่เป็นกามาวจร รูปวจร และอรูปวจร
ปัญญาที่เป็นโลกุตตระ หมายถึงปัญญาของบุคคลที่เป็นอริยบุคคลตั้งแต่พระโสดาบันจนถึงพระ
อรหันต์ หรือผู้ที่เข้าถึงฝั่งแห่งพระนิพพานนั่นเอง
๔.๒ มิลินทปัญหาที่เกี่ยวกับปรมัตถธรรม ๓ (จิต เจตสิก รูป)
มิลินทปัญหาที่เกี่ยวกับจิต เจตสิก และรูป จากการวิเคราะห์ข้อมูลในเบื้องต้นมีอยู่
ประมาณ ๓๘ ปัญหา ส าหรับการวิเคราะห์ในการวิจัยครั้งนี้จะวิเคราะห์เพื่อให้เห็นภาพกว้าง ๆ ของ มิ
ลินทปัญหาที่เกี่ยวกับจิต เจตสิก รูป เพียง ๔ ปัญหา ดังต่อไปนี้
๔.๒.๑ นามปัญหา
ปัญหาข้อนี้ปรากฏอยู่ในมิลินทปัญหาวรรคที่ ๑ ปัญหาที่๑ โดยที่พระยามิลินท์ได้เข้าไปหา
ื่
พระนาคเสนและได้ถามถึงนามของท่านว่าชื่อว่าอะไร ท่านนาคเสนก็ตอบว่าเพอนสหธรรมิกทั้งหลาย
่
เรียกทานว่า นาคเสน แต่โยมตั้งชื่อท่านว่า นาคเสนบ้าง วีรเสน บ้าง สูรเสนบ้าง แต่นาคเสนนี้เป็นแต่
เพยงชื่อเรียก ไม่มีตัวบุคคลที่จะหาได้ในชื่อนั้น ท าให้พระยามิลินท์ซักไซ้ท่านต่อไปว่า เมื่อไม่มีตัว
ี
บุคคลในชื่อนั้นแล้วใครอุ้มบาตร ห่มจีวร ใครท าดี ท าชั่ว ใครเป็นคนรับผลดี ผลชั่ว ตลอดจนถามถึงว่า
อุปัชฌาย์ อาจารย์ของท่านกไม่มีละซิ ซึ่งท่านก็บอกว่า เพื่อนพรหมจารีเรียกท่านว่า นาคเสน พระยามิ
็
ลินท์จึงไล่เลียงถามท่านเกี่ยวกับอาการ ๓๒ เริ่มตั้งแต่ผมไปจนถึงมันในสมองแต่ละอย่างว่า เป็นนาค
เสนใช่ไหม ท่านก็ตอบว่าไม่ใช่ พระยามิลินท์ยังไล่เลียงท่านต่อไปว่าขันธ์ ๕ แต่ละอย่าง คือ รูปเวทนา
สัญญา สังขาร วิญญาณ หรือ ที่เรียกว่า นาคเสน ท่านก็ตอบปฏิเสธว่าไม่ใช่ เมื่อเป็นดังนั้น พระยามิ
ลินท์ก็ยังซักไซ้ไล่เลียงท่านต่อไปว่า หรือว่านาคเสนนี้อยู่นอกเหนือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร
วิญญาณ ท่านก็ตอบไม่ใช่ จนท าให้พระยามิลินท์กล่าวว่าท่านเป็นโกหก และขอให้ท่านชี้แจงเพื่อความ
กระจ่างต่อปัญหานี้ ล าดับนั้นท่านพระนาคเสนได้น าประเด็นเรื่องรถที่พระยามิลินท์เสด็จมาถาม
พระองค์ว่า อะไรที่เรียกว่ารถ เพลา หรือ หรือ ว่า ล้อ เป็นต้นทีละอย่างหรือที่เรียกว่า รถ ซึ่งพระยามิ
