Page 132 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 132
๑๑๑
ส าหรับค าตอบ ๒ มิติของพระนาคเสน แสดงถึงใจความที่เป็นสาระอนแท้จริงของ
ั
พระพทธศาสนาที่ว่า นามรูปในภพภูมินี้ เมื่อดับและไปปฏิสนธิในภพภูมิใหม่ จะมีคติเป็น ๒ คือ เป็น
ุ
ั
ื่
สิ่งเดิมก็ไม่ใช่ จะเป็นสิ่งอนก็ไม่ใช่ หมายความ นามรูปที่มีขึ้นใหม่ไม่สามรถถบอกได้ว่าเป็นอนเดิม
เพราะว่าอันเดิมนั้นได้ดับไปแล้ว แต่จะบอกว่า นามรูปที่เกิดขึ้นใหม่จะเป็นบุคคลอนโดยสิ้นเชิงก็ไม่ได้
ื่
เช่นเดียวกัน เพราะว่าสิ่งที่เกิดขึ้นใหม่นั้นเป็นผลจากนามรูปในอดีตเมื่อนามรูปในอดีตดับ ก็เกิดนาม
รูปขึ้นใหม่ขึ้นตามกฎของเหตุปัจจัย ดังที่ท่านพระนาคเสนเปรียบเทียบอปมาเรื่องนี้กับนมเปรี้ยว นม
ุ
เปรี้ยวเกิดจากการแปรสลายสภาพภายในของนมสด จากนมสดเปลี่ยนรูปเป็นนมเปรี้ยว นมเปรี้ยวเอง
มีสภาวะเป็น ๒ คือ เป็นสภาวะที่เกิดขึ้นใหม่จากการเปลี่ยนสภาพภายใน ของนมสดและแตกต่างจาก
็
ั
นมสด แต่นมเปรี้ยวเองกไม่สามารถจะบอกได้ว่าไม่ได้มาจากนมสด ทั้งสองเป็นสิ่งที่อาศัยเนื่องกนและ
กันเกิดขึ้น ดังที่พระนาคเสนสรุปในส่วนท้ายของปัญหาว่า
“ข้อนี้ฉันใด ความสืบต่อแห่งสภาวธรรม ก็สืบต่อกันฉันนั้น สภาวะหนึ่งเกิดขึ้น สภาวะ
หนึ่งดับไป สืบต่อพร้อม ๆ กัน เพราะฉะนั้น ผู้จะเกิดขึ้น จะเป็นผู้นั้นก็ไม่ใช่ จะเป็นคนอื่นก็ไม่ใช่ แต่ถึง
ความว่าเป็นปัจฉิมวิญญาณ”
๔.๒.๔ อัทธานปัญหา
ปัญหาข้อนี้ปรากฏอยู่ในวรรคที่ ๓ ปัญหาข้อที่ ๑ แห่งมิลินทปัญหา โดยที่พระยามิลินทร์
ได้ถามพระนามเสนว่า
“พระผู้เป็นเจ้า ก็อะไรเป็นมูลของกาลไกลที่เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบัน?”
พระนาคเสนตอบทูลว่า
“มหาราช อวิชชาเป็นมูลของกาลไกลที่เป็นอดีต อนาคต ปัจจุบัน กล่าว คือ สังขารย่อมมี
เพราะอวิชชาเป็นปัจจัย วิญญาณย่อมมีมา เพราะสังขารเป็นปัจจัย นามรูปย่อมมีมา เพราะวิญญาณ
เป็นปัจจัย สฬายตนะย่อมมีมาเพระนามรูปเป็นปัจจัย ผัสสะย่อมมีเพราะสฬายตนะเป็นปัจจัย เวทนา
ุ
ย่อมมีมา เพระผัสสะเป็นปัจจัย ตัณหาย่อมมีมา เพราะเวทนาเป็นปัจจัย อปาทานย่อมมีมา เพราะ
ตัณหาเป็นปัจจัย ภพย่อมมีมา เพราะอุปาทานเป็นปัจจัย ชาติย่อมมีมา เพราะภพเป็นปัจจัย ชรามรณ
ุ
โสกปริเทวทุกขโทมนัสอปายาส ย่อมมีมา เพราะชาติเป็นปัจจัย เงื่อนต้นแห่งกาลไกลย่อมไม่ปรากฏ
ดังนี้”
จากปัญหาข้อนี้เราจะเห็นว่า พระยานาคเสนต้องการทราบว่ามูลเหตุของกาลไกลที่เป็น
อดีต ปัจจุบัน และอนาคต คืออะไร ซึ่งพระนาคเสนก็ได้ตอบค าถามนั้นว่า คืออวิชชาซึ่งเป็นมูลเหตุ
ของกาลไกลที่เป็นอดีต ปัจจุบัน และอนาคต มิลินทปัญหาข้อนี้เป็นการแสดงหลักการแห่งความจริง
