Page 134 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 134
๑๑๓
เพราะตัณหาดับ อุปาทานจึงดับ
เพราะอุปาทานดับ ภพจึงดับ
เพราะภพดับ ชาติจึงดับ
เพราะชาติดับ ชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อุปายาส จึงดับ
เป็นอันว่ากองทุกข์ทั้งมวลนั่นย่อมดับ ด้วยประการฉะนี้
ดังนั้นปัญหาข้อนี้จึงเป็นปัญหาที่เกี่ยวกับมูลเหตุแห่งการเกิดขึ้นนามรูป กล่าว คือ จิต
เจตสิก และ รูป โดยชี้ให้เห็นมูลเหตุของกาลไกลกล่าว คือมูลเหตุแห่งการเกิดขึ้นของรูปนามทั้งที่เป็น
ส่วนอดีต ปัจจุบัน และ อนาคต โดยพระนาคเสนชี้เห็นว่าอวิชชา คือมูลเหตุประการส าคัญที่ก่อให้เกิด
นามรูป การจะดับนามรูป จะต้องดับที่เหตุ คือ อวิชชา ถ้าเปรียบเทียบแนวคิดนี้กับแนวคิดของ
ปรัชญาพราหมณ์ฮนดู ก็น่าจะตรงกับค าว่าอวิทยา หรือ มายา การจะเข้าถึงไกรวัลยภาพที่เป็นอมตะ
ิ
นิรันกาลของชีวาตมันได้นั้นต้องท าลายตัวอวิทยา หรือ มายาให้สิ้นสภาพเสียก่อนนั่นเอง
๔.๓ มิลินทปัญหาเกี่ยวกับจิตและเจตสิก
จากการวิเคราะห์ข้อมูลเบื้องต้นท าให้ทราบว่ามิลินทปัญหาในส่วนที่เกี่ยวกับปรมัตถธรรม
คือ จิต และเจตสิก มีอยู่หลายปัญหา ส าหรับการวิจัยในครั้งนี้ได้เลือกปัญหาที่จะวิเคราะห์เพยง ๔
ี
ปัญหาเพื่อให้เห็นภาพกว้าง ๆ ของ ปัญหาที่เกี่ยวกับจิตและเจตสิกดังต่อไปนี้
๔.๓.๑ มนสิการปัญหา
ปัญหาข้อนี้ปรากฏอยู่ในมิลินทปัญหาวรรคที่ ๑ ปัญหาที่ ๗ โดยพระยามิลินท์ได้ถามพระ
นาคเสนว่า“พระผู้เป็นเจ้า ผู้ที่ไม่กลับปฏิสนธิอีก เพราะโยนิโสมนสิการ มิใช่หรือ”
พระนาคเสนตอบว่า
เพราะโยนิโสมนสิการด้วย เพราะปัญญาด้วย เพราะกุศลธรรมเหล่าอื่นด้วย
พระยามลินท์ถามต่อไปว่า
ิ
“ปัญญาก็ คือโยนิโสมนสิการ มิใช่หรือ พระผู้เป็นเจ้า”
พระนาคเสนทรงแก้ว่า
“มิใช่อย่างนั้นดอก มหาราช มนสิการ (ความนึก) อย่างหนึ่ง ปัญญาอย่างหนึ่ง มนสิการ
ย่อมมีแม้แก่สัตว์ดิรัจฉาน เช่น แพะ แกะ กระบือ อูฐ ลา แต่ปัญญาไม่มีแก่มัน.
จากการสนทนาถามตอบของปัญหาข้อนี้ ในท่อนแรก พระยามิลินทร์ถามว่า ผู้ที่ไม่กลับ
ี
ปฏิสนธิอก เพราะโยนิโสมนสิการ มิใช่หรือ ซึ่งพระนาคเสนตอบว่า มิใช่เฉพาะมนสิการอย่างเดียว
หรอกที่ท าให้บุคคลไม่ต้องกกลับมาปฏิสนธิอก แต่ยังมีปัญญาและกุศลธรรมเหล่าอน ในปัญหาท่อน
ื่
ี
