Page 65 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 65
๕๑
ุ
กันอย่างไรหรือไม่ อะไรแน่ที่เป็นความแท้จริง ในพทธศาสนาก็มีปัญหาดังกล่าวนี้เช่นกัน ผู้วิจัยจึงขอ
สรุปพุทธอภิปรัชญา ไว้ดังนี้
๑. ความจริง (Truth)
ุ
พทธปรัชญาเถรวาทยอมรับความจริงหรือสัจจะ ๒ อย่าง คือ สมมติสัจจะ และ ปรมัตถ
ุ
สัจจะ ดังที่ปรากฏในปรมัตถทีปนี ว่า ในบรรดาผู้สอนศาสนาทั้งหลาย พระสัมมาสัมพทธเจ้า ผู้
๕๘
ประเสริฐ ตรัสสอนสัจจะ ๒ ประการ คือ สมมติสัจจะ และปรมัตถสัจจะ สัจจะทั้งสองประการมี
ค าอธิบายโดยย่อดังนี้
๑) สมมติสัจจะ (Conventional Truth) ความจริงโดยสมมติ คือสิ่งที่ เป็นจริงเพราะ
ื่
บัญญัติของชาวโลกเพอการรับรู้ร่วมกัน สิ่งนั้นไม่มีความเป็นจริงใน ตัวเอง เช่น คน พอ แม่ ลูก แมว
่
สุนัข ต้นไม้ ภูเขา สิ่งเหล่านี้เกิดจากการ รวมตัวกันของขันธ์ ๕ จึงไม่มีความเป็นจริงโดยสภาวะของ
ตนเอง จัดเป็นความ จริงโดยสมมติของชาวโลก
๒) ปรมัตถสัจจะ (Ultimate Truth) ความจริงโดยปรมตถ์ คือความ จริงแท้สูงสุดตาม
ั
สภาวะที่เป็นเอง โดยไม่อาศัยการสมมติบัญญัติของชาวโลก ดังค าอธิบายว่า ธรรมทั้งหลายมีรูปเป็น
ต้น แม้ปราศจากการสมมติก็ยังชื่อว่ามีอยู่ เพราะมีสภาวะให้รู้ได้ด้วยสามารถแห่งลักษณะเฉพาะตน
และสามัญลักษณะคัมภีร์ฝ่ายอภิธรรมจ าแนกประเภทของปรมัตถสัจจะออกเป็น จิต เจตสิก รูป
นิพพาน ซึ่งตรงกับขันธ์ ๕ และนิพพานในคัมภีร์ฝ่ายพระสูตร
๕๙
๒. เบญจขันธ์
เบญจขันธ์หรือขันธ์ ๕ เป็นสิ่งที่มีจริงโดยสภาวะของตนจัดเป็นปรมัตถสัจจะเช่นเดียวกับ
นิพพาน ความแตกต่างกันก็ คือเบญจขันธ์เป็นสังขตธรรม แต่นิพพานเป็นอสังขตธรรม เบญจขันธ์เป็น
ฝ่ายสังสารวัฏ ส่วนนิพพานเป็นฝ่ายวิวัฏ อาจกล่าวได้ว่า ในพทธปรัชญาเถรวาท ทั้งนิพพานและ
ุ
สังสารวัฏต่างก็เป็นสิ่งที่มี อยู่คู่ขนานกัน ในอันดับต่อไปนี้
๑) โลกและชีวิตในสังสารวัฏเป็นสังขตธรรมเพราะเกิดจากการรวมตัวกันขององค์
ประกอบพื้นฐาน ๕ ประการ ที่เรียกว่า ขันธ์ ๕ ได้แก่ รูปซึ่งเป็นองค์ประกอบ ฝ่ายวัตถุหรือสสารของ
สิ่งมีชีวิต (สวิญญาณกะ)และสิ่งไม่มีชีวิต (อวิญญาณกะ) ขันธ์ ที่เหลือ คือเวทนา สัญญาสังขารและ
วิญญาณเป็นองค์ประกอบฝ่ายจิตที่ปรุงแต่งสิ่ง มีชีวิตขันธ์ ๕ มีความหมายโดยย่อดังต่อไปนี้
๕๘ มหามกุฏราชวิทยาลัย, อภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๔ กถาวัตภาค ๑ และ อรรถกถา ๒๔๒๘, หน้า ๒๒๐.
๕๙ เรื่องเดียวกัน, หน้า ๒๑๔.
