Page 60 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา

๔๖

๔) เฮราคลิตุส (Heraclitus : ๕๓๕ – ๔๗๕ B.C.) ได้ให้ทัศนะว่า ไฟ คือปฐมธาตุของ
โลก เพราะไฟมีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา เปลวไฟนั้นเปลี่ยนแปลงได้รวดเร็ว เดี๋ยวริบหรี่ เดี๋ยว

เรืองรอง บางครั้งลุกโพลง แต่บางคราวมอดลง ไฟกองเดียว แต่มีลักษณะแปรปรวนเปลี่ยนได้หลาย
อย่าง ด้วยเหตุที่ไฟมีสภาพเปลี่ยนแปลงง่าย ไฟจึงเป็นปฐมธาตุดั้งเดิมของโลก เพราะไฟแปรรูปเป็น

็
สรรพสิ่ง เมื่อไฟแปรรูปเป็นสรรพสิ่งแล้วก็ยังไม่สิ้นสภาพความเป็นไฟ ฉะนั้น ทุกสิ่งก คือไฟ และไฟก็
คือทุกสิ่ง ด้วยเหตุนี้ เฮราคลิตุสจึงกล่าวสรุปว่า “ทุกสิ่งกลายเป็นสิ่งเดียว และสิ่งเดียวกลายเป็นทุก
สิ่ง” ดังนั้น สิ่งที่เป็นปฐมธาตุของโลกตามทัศนะของเฮราคลิตุสก็ คือไฟ เพราะไฟเป็นตัวการท าให้เกิด

การเปลี่ยนแปลง
๔๓
๕) เอมเปโดเคลส (Empedocles: ๔๙๒ – ๔๓๐ B.C.) เสนอว่า ธาตุแท้ของสิ่งต่าง ๆ

๔๔
หรือปฐมธาตุของโลกประกอบด้วยรูปแบบของสสารรวมตัวกันของธาตุ ดิน ลม ไฟ น้ า หรือธาตุ ๔
ื่
ื่
ปฐมธาตุแต่ละอย่างคงตัวกัน เปลี่ยนเป็นธาตุอนไม่ได้ แต่แบ่งส่วนได้เพอไปผสมกับธาตุอน ๆ
ื่
แล้วประกอบกันขึ้นเป็นสิ่งต่าง ๆ สิ่งทั้งหลายเกิดขึ้นจากการรวมตัวของปฐมธาตุเหล่านี้ในอตราส่วน
ั
เท่า ๆ กัน การเปลี่ยนแปลงของสิ่งทั้งหลายเกิดจากการเปลี่ยนอตราส่วน การสลายไปของสิ่งต่าง ๆ
ั
เป็นเพราะการแยกตัวของปฐมธาตุเหล่านี้ ส่วนปฐมธาตุทั้ง ๔โดยธรรมชาติจะคงที่และมีอยู่นิรันดร
๔๕

๖) ลิวซิปปุส (Leucippus ประมาณ ๔๕๐ B.C.) และ เดมอคริตุส (Democritus:
๔๖๐ – ๓๗๐ B.C.) เดมอคริตุสได้กล่าวถึงสิ่งที่เป็นปฐมธาตุของโลกว่า ไม่ใช่ดิน น้ า ลม ไฟ ดังนัก

ปรัชญาก่อนหน้านี้กล่าวกันมา แต่สิ่งที่เป็นปฐมธาตุ คือ ปรมาณู หรือ อะตอม (Atom) ค าว่า
๔๖
ปรมาณู ตามทัศนะของเดมอคริตุส หมายถึง วัตถุที่มีขนาดเล็กที่สุด ไม่สามารถจะแยกย่อยได้อกแล้ว
ี
ี
หมายถึงสิ่งเดียวกันกับอะตอม ที่แปลว่า สิ่งที่ไม่อาจตัดแบ่งออกไปได้อก (Uncuttable) ปรมาณู
๔๗
เป็นวัตถุดิบส าหรับสร้างโลก มันมีอยู่ก่อนหน้าการก าเนิดของโลก เพราะปรมาณูรวมตัวกันสรรพสิ่งใน
โลกจึงเกิดขึ้น การก่อก าเนิดของโลกมาจากปรมาณูนับจ านวนไม่ถ้วนลอยกระจายอยู่ในห้วงอวกาศ

๔๓ Fuller, B.A.G., A History of Philosophy, (New York: Henry Holt and Company,

1952), p. 52.
๔๔ Ibid., p. 31.
๔๕ กีรติ บุญเจือ, ปรัชญาส าหรับผู้เริ่มเรียน, (กรุงเทพมหานคร: ไทยวัฒนาพานิช, ๒๕๑๙), หน้า ๒๔.
๔๖ Russell, W.T., A Critical History of Greek Philosophy, (Lodon: George Allen &

Unwin Ltd., 1967), p. 85.
๔๗ Magill, F.N., Masterpieces of World Philosophy in Summary Form, (Lodon:

George Allen & Unwin Ltd., 1963), p. 36.