Page 81 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 81
๖๗
๕) รูปปวัตติกกมนัย หมายถึง การแสดงการเกิดขึ้นพร้อมกับความดับของรูปตามล าดับ
ในกามภูมิ ๑๑ รูป ๒๘ ย่อมเกิดได้ในรูปภูมิ ๑๕ (เว้นอสัญญสัตตภูมิ) รูป ๒๓ (เว้น ฆานะ ชิวหา กา
ยะ ภาวรูป ๒) ย่อมเกิดดับได้ในอสัญญสัตตภูมิ ๑ รูป ๑๗ (เว้นปสาทรูป ๕ สัททรูป ๑ ภาวนา ๒
๙๐
หทยรูป ๑ วัญญัติรูป ๒) ย่อมเกิดได้ ในอรูปภูมิไม่มีรูปอย่างใดอย่างหนึ่งเกิดได้เลย
จากการวิจัยถึงรูปในอภิธรรมปิฎก ผู้วิจัยได้สรุปความหมาย และลักษณะของรูปไว้ว่า รูป
ทั้งหมดทั้งมหาภูตรูปและอปาทายรูปนั้นล้วนตกอยู่ภายใต้สามัญลักษณะมีการแปรปรวนไปตามเหตุ
ุ
ปัจจัยหรือด้วยอวิโรธปัจจัยที่เป็นปฏิปักษ์ของรูปมีความเย็นร้อนเป็นต้น และรูปตกอยู่ภายใต้ ๒
ความหมายนี้ คือ มีความแปรปรวนของกระแสรูปที่เกิดต่อมาซึ่งต่างกับกระแสรูปที่เกิดก่อน และมี
สภาวะท าให้แปรปรวน ด้วยความเป็นเหตุแห่งการเกิดขึ้นของกระแสรูปที่เกิดต่อมาซึ่งต่างจากกระแส
รูปที่เกิดก่อนเพราะปัจจัยที่ตรงกันข้ามมีความเย็นและความร้อน และมีการเปลี่ยนแปลงไปกฏของ
สามัญลักษณ ์
๔) นิพพาน
ุ
นิพพานถือว่าเป็นปรมัตถธรรมขั้นสูงสุดของพทธศาสนาเป็นสภาวะที่ไม่มีเครื่องร้อยรัด
คือตัณหาหรือสภาวะพ้นไปจากตัณหา โดยมีประเด็นต่าง ๆที่ผู้วิจัยได้ก าหนดไว้เพื่อการวิจัย ดังนี้
๔.๑ ความหมายของนิพพาน
จิตตุปปาทกัณฑ์ ว่าด้วยปกิณกกถาในโลกุตตรกุศล ได้กล่าวเกี่ยวกับนิพพานสรุปได้ว่า
นิพพาน เป็นสภาวะอนเป็นที่ไม่มีเครื่องร้อยรัด คือตัณหาหรือสภาวะพนไปจากตัณหาหมายถึงเมื่อ
้
ั
พระอรหันต์ก าลังจะปรินิพพานด้วยนิพพานธาตุที่ไม่ขันธ์เหลือ ธรรมที่ประกอบด้วย ปัญญา สติ และ
นามรูป ย่อมดับ สงบ เข้าถึงการตั้งอยู่ไม่ได้ ย่อมระงับไปในอรหัตมรรคญาณเพราะการดับไปแห่ง
วิญญาณจิตดวงสุดท้ายหรือจุติจิตและในนิกเขปกัณฑ์ สุตตันติกทุกมาติกา ได้ให้ความหมายไว้ว่า
้
นิพพาน จากศัพท์ที่ว่า จิตฺตสฺส จ อธิมุตฺต นิพพานญฺจ แปลว่า ความหลุดพนแห่งจิตและนิพพาน นี้
้
สมาบัติ ๘ ชื่อว่า อธิมุตติ โดยความหมายว่า การหยั่งลงในอารมณ์ซึ่งหมายถึงหลุดพนด้วยดีจาก
๙๑
ปฏิปักษ์ธรรม
ุ
ุ
สมเด็จพระพทธโฆษาจารย์ (ป.อ.ปยุตฺโต) ได้กล่าวไว้ในพจนานุกรมศัพท์พทธศาสน์ ฉบับ
ประมวลศัพท์ สรุปความได้ว่า บรรดาสมาบัติและนิพพานทั้งสองอย่างนี้ วิมุตติ เพราะหลุดพนแล้ว
้
๙๐ Buddhaghosa Himi, The Path of Purification, (Sri Lanka: Buddhist Publication
Society, 2010), p.580.
๙๑ พระพุทธโฆสาจารย์,อัฏฐสาลินีคัมภีร์อรรถกถาของธรรมสังคณีปกรณ, หน้า ๖๘๒.
์
