Page 77 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 77
๖๓
(๑) โสภณสาธารณเจตสิก ๙ ดวง ประกอบด้วย สัทธา สติ สัมปชัญญะ
๑
หิริโอตตัปปะ อโลภะ อโทสะ ตัตตรมัชฌัตตตา กายปัสสัทธิ จิตตปัสสัทธิ กายลหุตา จิตตลหุตา
กายมุทุตา จิตตมุทุตา กายกัมมัญญตา จิตตกัมมัญญตา กายปาคุญญตา จิตตปาคุญญตา กายุชุกตา
จิตตุชุกตา
(๒) วิรตีเจตสิก ๓ ดวง ได้แก สัมมาวาจา,สัมมากัมมนตะ,สัมมาอาชีวะ,จัดเป็นอนิยต
่
ั
โยคีเจตสิก ประเภทนานากทาจิตหมายถึง เจตสิกที่ประกอบด้วยจิตได้เป็นบางครั้งบางคราวไม่แน่นอน
มี ๑๑ ไดแก่มานะ,อิสสา,มัจฉริยะ,กุกกุจจะ,ถีนะ,มิทธะ,สัมมาวาจา,สัมมากัมมันตะ,สัมมาอาชีวะ,
กรุณา,มุทุตา
ั
(๓) อปปมัญญาเจตสิก ๒ ดวง ได้แก่ กรูณา ธรรมชาติที่มีความสงสารต่อสัตว์หรือผู้
ที่มีความทุกข์ผู้ที่เรากรูราต้องเป็นผู้มีความทุกข์ (ทุกขิตสัตว์)หรือจะได้รับความล าบากในกาลข้างหน้า
และมุทิตา ธรรมชาติที่มีความพลอยยินดีต่อผู้ที่ก าลังมีความสุขหรือผู้ที่จะได้รับความสุขในอนาคต
(๔) ปัญญินทรีย์เจตสิก ๑ ดวง ได้แก่ ธรรมชาติรู้แจ้งสภาพธรรมโดยทั่วไปตามความ
๘๓
เป็นจริงเช่นรู้ว่าสัตว์ทั้งหลายมีกรรมเป็นของตนหรือรู้ว่าสังขารทั้งหลายไม่เที่ยงเป็นทุกข์เป็นอนัตตา
๓. รูป
รูป (Corporeality)ได้แก่ ส่วนประกอบฝ่ายรูปธรรมทั้งหมด ซึ่งรวมความถึงร่างกายและ
พฤติกรรมทั้งหมดของร่างกายหรือสสารและพลังงานฝ่ายวัตถุพร้อมทั้งคุณสมบัติและพฤติการณ์ต่าง
๘๔
ื่
ๆ ของสสารพลังงานเหล่านั้น ซึ่งผู้วิจัยได้ก าหนดประเด็นเพอการวิจัยไว้ดังนี้
๓.๑ ความหมายของรูป
รูป ในรูปกัณฑ์ หมายถึง รูป ๒๕ ประกอบด้วย อายตนะ ๑๐ และสุขุมรูป ๑๕ ในจิตตุป
ปาทกัณฑ์ ได้กล่าวถึงจิตละเจตสิกไว้อย่างพิสดารแล้ว แต่ยังไม่ได้แสดงรูป และนิพพานไว้ ดังนั้น พระ
พทธองค์ได้แสดงอพยากฤต คือรูป และอพยากฤต คือนิพพาน ว่า สพพญฺจ รูปํ อสงฺขตา จ ธาตุ
ฺ
ั
ุ
ั
หมายถึง รูป ๒๕ (อายตนะ ๑๐ สุขุมรูป ๑๕ ที่ทรงตรัสไว้ในพระบาลีโดยตรง อีกอย่างหนึ่งได้นับรวม
ุ
เอาหทัยวัตถุ โดยรวมอปจยะและสันตติเป็นอย่างกัน คือ ชาติรูป) ส่วนแห่งรูป ๙๖ (จักขุทสกลาป
เป็นต้น ๗ รวมเป็น ๗๐ อฏฐกะรูป ๓ มีอตุสมุฏฐาน เป็นต้น ๒๔ และสัททรูป ๒ คือรูปที่เกิดจากจิต
ั
ุ
๘๓ พระพุทธโฆสเถระ, “คัมภีรวิสุทธิมรรค”, แปลโดย สมเด็จพระพุฒาจารย์ (อาจ อาสภมหาเถร),
์
พิมพ์ครั้งที่ ๑๑, (กรุงเทพมหานคร: บริษัท ธนาเพรส จ ากัด, ๒๕๕๖), หน้า ๒๕๑.
๘๔ พระพรหมคุณาภรณ์, (ป.อ. ปยุตฺโต), พุทธธรรม (ฉบับปรับขยาย), หน้า ๑๔.
