Page 87 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 87
๖๖
พระภิกษุสามเณรในพระพทธศาสนาต่างครั่นคร้ามในวาทะของพระเจ้ามิลินท์ อยู่ไม่เป็น
ุ
สุขในเมืองสาคละพากันอพยพไปอยู่ที่อนหมดสิ้น เมื่อสาคละว่างพระสงฆ์สามเณรอยู่ถึง ๑๒ ปี
ื่
ื่
จนกระทั่งคณะสงฆ์สมัยนั้นได้เลือกนิมนต์พระเถระผู้สามารถรูปหนึ่งมายังเมืองสาคละเพอโต้วาทะ
เรื่องศาสนาและปรัชญากับพระเจ้ามิลินท์ ท่านผู้นั้น คือพระนาคเสน พระเจ้ามิลินท์ทรงทราบข่าวนั้น
เสด็จไปสนทนาเป็นเชิงปุจฉาวิสัชนา อภิปรายปัญหาทั้งทางโลกและทางธรรมกันขึ้น เป็นเวลาหลาย
้
วัน ผลปรากฏว่า พระเจ้ามิลินท์ยอมแพพระนาคเสน ข้อสนทนาระหว่างนักปรัชญาทั้ง ๒ ท่านนี้ได้
รวบรวมไว้เป็นคัมภีร์ส าคัญคัมภีร์หนึ่ง เรียกว่า “มิลินทปัญหา” ดังนั้นมิลินทปัญหาจึงเป็นปกรณ์มีมา
เก่าแก่และส าคัญปกรณ์หนึ่งในพระพทธศาสนา ไม่ปรากฏว่าท่านผู้ใดเป็นผู้รจนา เชื่อกันว่ารจนาขึ้น
ุ
ในราวพุทธศักราช ๕๐๐ ปรากฏตามมธุรัตถปกาสินี ฎีกาแห่งมิลินทปัญหาซึ่งรจนาโดยพระมหาติปิฎก
ื่
จุฬาภัย ว่าพระพุทธโฆษาจารย์เป็นผู้แต่งนิทานกถาและนิคมกถาประกอบเข้าเมอพทธศตวรรษที่ ๑๐
๑
ุ
คัมภีร์มิลินทปัญหาตามประวัติเป็นคัมภีร์ที่แต่งขึ้นก่อนคัมภีร์วิสุทธิมรรคซึ่งเป็นผลงาน
ของพระพทธโฆษาจารย์จัดเป็นคัมภีร์ปกรณ์วิเสส คือคัมภีร์ที่อธิบายข้อธรรมบางข้อซึ่งเป็นผลงาน
ุ
ิ
อสระของพระเถระผู้แตกฉานในพระธรรมวินัยที่ได้เรียบเรียงขึ้นตามโครงเรื่องที่ท่านจัดวางเองหรือ
๒
เกิดจากเหตุการณ์พิเศษเช่นการตอบคาถามชี้แจงข้อสงสัยของผู้อื่นเป็นต้น
ิ
คัมภีร์มิลินทปัญหาเมื่อแบ่งตามยุคสมัยแล้วจัดเป็นคัมภีร์ปกรณพเศษก่อนสมัยอรรถกถา
ซึ่งอยู่ในสมัยเดียวกันกับเปฏโกปเทสคัมภีร์และเนตติคัมภีร์เป็นคัมภีร์อธิบายขยายความธรรมะตาม
๓
แนวการเขียนของผู้แต่งเอง แต่มิลินทปัญหามีลักษณะพเศษ คือได้ชี้ให้เห็นและสาธยายไว้ปรัชญา
ิ
ี
พทธเถรวาทอย่างละเอยดลออยิ่งกว่างานชิ้นใดทางพระพทธศาสนาในยุโรปจึงมีนักศึกษา
ุ
ุ
ุ
พระพทธศาสนาเช่น Rhys Davidsถือว่าคัมภีร์มิลินทปัญหาเป็นบทความร้อยแก้วชั้นเยี่ยมของโลกมี
ในประเทศฝ่ายเถรวาทเช่นลังกา, พม่า, ไทยแต่ไทยเรามีสมบูรณ์ที่สุดเคยคิดกันว่าจีนซึ่งเป็นฝ่าย
มหายานนั้นไม่มีมิลินทปัญหาแต่ภายหลังก็ปรากฏว่ามีเหมือนกัน และมิลินทปัญหา อาจศึกษาได้ใน
เชิงปรัชญาตะวันตก โดยแบ่งออกเป็น ๓ หมวด คือ
๑. หมวดอภิปรัชญา (Metaphysics) ว่าด้วยจิต เจตสิก รูป นิพพาน และจักรวาลวิทยา
์
ิ
ุ
๑ สมเด็จพระสังฆราช (อฏฺฐายีมหาเถร), มิลินทปัญหาฉบับโรงพมพไท, ๒๔๗๐, หน้า พระนิพนธ์ค า
น า.
๒ พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต), รจักพระไตรปิฎกเพอเป็นชาวพทธที่แท้, พิมพ์ครั้งที่๒,
ุ
ู้
ื่
(กรุงเทพมหานคร: มูลนิธิพุทธธรรม, ๒๕๔๓), หน้า๙๖.
๓ สุภาพรรณณบางชาง, ประวัติวรรณคดีบาลีในอินเดยและลังกา, (กรุงเทพมหานคร: สานักพิมพ์แห่ง
ี
้
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๒๖), หน้า๒๑๓.
