Page 90 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา

๖๙

เท่าทุกวันนี้นักปราชญ์ทั้งตะวันออกและตะวันตกยอมรับว่าเป็นคัมภีร์เก่าแกและดีเด่นเป็นยอดเนื้อหา
่
๖
ครอบคลุมพระไตรปิฎกอย่างลึกซึ้ง

้
๘. มิลินทปัญหาเป็นหนังสืออางอิงของคัมภีร์รุ่นหลังพระนาคเสนได้อธิบายหลักธรรมไว้ใน
มิลินทปัญหาเป็นจ านวนมากซึ่งเป็นแบบอย่างในการอธิบายธรรมของพระอรรถกถาจารย์ในยุคหลัง

ผลงานของพระนาคเสนมีทั้งที่ปรากฏชื่อไว้เป็นหลักฐานและมิได้ปรากฏชื่อไว้เป็นหลักฐานเมื่อ
พจารณาจากลักษณะเนื้อหาการอธิบายธรรมที่มีรูปแบบคล้ายคลึงกันจึงท าให้สันนิษฐานได้ว่าเป็น
ิ
รูปแบบของพระนาคเสนการอธิบายธรรมและการโต้ตอบปัญหาของพระนาคเสนมิลินทปัญหาได้

น าไปใช้อ้างอิงคัมภีร์รุ่นหลังดังที่ปรากฏในคัมภีร์ชั้นอรรถกถาทั้ง๓ปิฎกเช่น

๑)ในอรรถกถาพระวินัย

ั
พระอรรถกถาจารย์ได้อธิบายเกี่ยวกับวินัย๔อย่าง คือสูตรสุตตานุโลมอาจริยวาทและอตต
ึ
โนมติตามที่พระนาคเสนกล่าวหมายเอาเนื้อความอนกุลบุตรพงถือรับรองด้วยบทดั้งเดิมด้วยรสด้วย
ั
ความเป็นวงศ์ซึ่งพระนาคเสนเถระหมายเอากล่าวไว้ในมิลินทปัญหาว่า

“มหาบพิตรเนื้อความอันกุลบุตรพึงรับรองด้วยบทดั้งเดิมแลด้วยรสด้วยความเป็นวงศ์แห่ง

อาจารย์ด้วยความอธิบาย”
๗
ในอรรถกถามหาวิภังค์สังฆาทิเสสสิกขาบทที่๑คัมภีร์ปฐมสมันตปาสาทิกาอรรถกถาพระ

วินัยได้กล่าวเรื่องเหตุให้เกิดความฝันอางข้อความในคัมภีร์มิลินทปัญหาว่าถามว่าก็บุคคลเมื่อฝันนั้น
้
หลับฝันหรือตื่นฝันหรือว่าไม่หลับไม่ตื่นฝันฯแก้ว่าในเรื่องความฝันนี้ท่านควรกล่าวเพิ่มอีกสักเล็กน้อยฯ

ชั้นแรกถ้าคนหลับฝันก็จะต้องขัดแย้งกับพระอภิธรรมฯเพราะว่าคนหลับด้วยภวังคจิตฯภวังคจิตนั้นหา
มีรูปนิมิตเป็นต้นเป็นอารมณ์หรือสัมปยุตด้วยราคะเป็นต้นไม่ฯก็เมื่อบุคคลฝันจิตทั้งหลายเช่นนี้ย่อม

ึ้
เกิดขนได้ถ้าบุคคลตื่นฝันก็จะต้องขัดแย้งกับพระวินัยเพราะว่าคนตื่นฝันเห็นสิ่งใดเขาเห็นสิ่งนั้นด้วยสัพ
โพหาริกจิต (ด้วยจิตตามปกติ) ก็ชื่อว่าอนาบัติย่อมไม่มีในเพราะความล่วงละเมิดที่ภิกษุทาด้วยสัพโพ
หาริกจิตแต่เมื่อผู้ก าลังฝันท าการล่วงละเมิดเป็นอนาบัติโดยส่วนเดียวแท้ถ้าบุคคลไม่หลับไม่ตื่นฝันชื่อ

ว่าใคร ๆจะฝันไม่ได้และเมื่อเป็นอย่างนั้นความฝันก็จะต้องไม่มแน่จะไม่มีได้เพราะเหตุไรเพราะคนผู้ถูก
ี

๖ แสงจันทร์งาม, วารสารภาษาไทยและวัฒนธรรมไทยฉบับที่๔ปีที่๒ธันวาคม๒๕๕๑ – พฤษภาคม

๒๕๕๒, หน้า๗๐-๗๔.
๔
๗ มหามกุฏราชวิทยาลัย, พระวินัยและอรรถกถาแปลมหาวิภังค์เล่ม๑ภาค๑, พิมพ์ครั้งที่ ,
(กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๔๓), หน้า๗๕๑.