Page 95 - การวิเคราะห์อภิปรัชญาที่ปรากฎในสารัตถะแห่งคัมภีร์มิลินทปัญหา
P. 95
๗๔
ึ
ุ
ุ
ภาษิตข้อนี้ไว้ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลายข้อที่พระอรหันตสัมมาสัมพทธเจ้าจะพงอบัติไม่ก่อนไม่หลังพร้อม
กัน๒พระองค์ในโลกธาตุเดียวกันนั้นมิใช่ฐานะมิใช่โอกาสข้อที่ว่านั้นมิใช่ฐานะที่จะมีได้ฯท่านพระนาค
เสนเจ้าข้าก็พระตถาคตแม้ทุกพระองค์เมื่อจะทรงแสดงก็ทรงแสดงโพธิปักขิยธรรม๓๗ประการเมื่อจะ
ตรัสอริยสัจ๔เมื่อจะทรงให้ศึกษาก็ทรงให้ศึกษาสิกขา๓และเมื่อจะทรงพร่ าสอนก็ทรงพร่ าสอนข้อ
ี
ปฏิบัติ คือความไม่ประมาทฯท่านพระนาคเสนเจ้าข้าถ้าว่าพระตถาคตแม้ทุกพระองค์มอุเทศเดียวกันมี
กถาเดียวกันมีการพร่ าสอนอย่างเดียวกันไซร้เพราะเหตุไรพระตถาคตสองพระองค์จึงไม่อบัติในสมัย
ุ
ึ
เดียวกันฯด้วยการอุบัติขึ้นของพระพุทธเจ้าพระองค์เดียวโลกนี้ยังเกิดแสงสว่างถึงเพียงนั้นแล้วถ้าจะพง
มีพระพทธเจ้าแม้องค์ที่๒โลกนี้ก็จะพงเกิดแสงสว่างมีประมาณอย่างยิ่งด้วยพระรัศมีของพระพทธเจ้า
ุ
ุ
ึ
สองพระองค์ฯอนึ่งพระพทธเจ้าสองพระองค์เมื่อจะทรงสั่งสอนก็ทรงสั่งสอนสะดวกและเมื่อจะทรง
ุ
ุ
พร่าสอนก็ทรงพร่าสอนสะดวกฯในเรื่องที่พระพทธเจ้า๒พระองค์ไม่อบัติพร้อมกันนั้นท่านโปรดแสดง
ุ
เหตุให้ข้าพเจ้าหมดสงสัยทีเถิดฯ
ิ
ุ
พระนาคเสนตอบว่ามหาบพตรหมื่นโลกธาตุนี้ทรงพระพทธเจ้าไว้ได้เพยงพระองค์เดียว
ี
ุ
ี
ทรงพระคุณของพระตถาคตได้เพยงพระองค์เดียวถ้าพระพทธเจ้าจะพงเสด็จอบัติเป็นองค์ที่๒หมื่น
ุ
ึ
โลกธาตุนี้ก็จะทรงไว้ไม่ได้พงสั่นสะเทือนทรุดเซซวนเรี่ยรายกระจัดกระจายทาลายไปถึงการตั้งอยู่
ึ
ไม่ได้ฯมหาบพตรเรือรับคนได้คนเดียวเมื่อคน ๆเดียวขึ้นเรือจะเพียบเสมอน้ าครั้นคนที่สองซึ่งเป็นคนมี
ิ
อายุผิวพรรณวัย
๑๕
๓)ในอรรถกถาพระอภิธรรม
ในอรรถกถาทสกนิเทศได้กล่าวอ้างถึงการไม่บังเกิดขึ้นแห่งพระพุทธเจ้า ๒
พระองค์ (ทฺวินฺนพุทฺธานโลเกนุปฺปชฺชนปญฺหา) ดังข้อความกล่าวอ้างคัมภีร์มิลินทปัญหาว่า
ุ
พระยามิลินท์ตรัสถามว่าข้าแต่พระนาคเสนแม้พระพทธพจน์นี้พระผู้มีพระภาคเจ้าทราบ
ึ
ภาษิตแล้วว่าดูก่อนภิกษุทั้งหลายพระอรหันตสัมมาสัมพทธเจ้าทั้งสองพระองค์พงบังเกิดขึ้นไม่ก่อนไม่
ุ
หลังพร้อมกันในโลกธาตุอันเดียวด้วยเหตุใดเหตุนั้นไม่ใช่ฐานะที่มีได้เพราะเหตุไร
พระนาคเสนเถระทูลว่าขอถวายพระมหาบพตรพระตถาคตแม้ทั้งปวงเมื่อทรงแสดงย่อม
ิ
ั
ทรงแสดงธรรมทั้งหลายอนเป็นฝักฝ่ายแห่งปัญญาเครื่องตรัสรู้๓๗ประการเท่านั้น (โพธิปักขิยธรรม
๓๗) ก็เมื่อจะตรัสย่อมตรัสอริยสัจทั้ง๔ก็เมื่อจะให้ศึกษาย่อมให้ศึกษาในสิกขาทั้ง๓ก็เมื่อพร่ าสอนสอน
ย่อมพร่ าสอนในการปฏิบัติเพื่อความไม่ประมาทฯ
๑๕ มหามกุฎราชวิทยาลัย, พระสูตรและอรรถกถาแปลเอกนิบาต-ทุกนิบาตเล่ม๑ภาค๒, พิมพ์ครั้งที่๔,
(กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, ๒๕๔๓), หน้า๑๕๙.
