Page 42 - Punjab Times August 2015 Edition
P. 42
42 gzikp NkJhwz, f;vBh, nr;s 2015 GkJh fpXh uzd ih
frnkBh fwjo f;zx
GkJh fpXh uzd ih ;qh r[o{ noiB XkoB eoe/ o'z ;kc ;[Eo/ xkj dh gzv bkfJnk s/ cowkfJnkL
pDk e/ febQ/ dh dhtko e'b p?m iKd/ fpXh uzd ShBk, r[o{ ek ;hBk.
;kfjp ih d/ ;w/A f;Zyh dkfJo/ ftZu ;B, x'fVnK d/ do'r/ ;A'X/ ykB B/ o'z shih izr dk ekoB fJj x'V/
xkj yohd b?Dk. fJZe fdB GkJh fpXh
nkJ/ ;B. T[BQK B{z fJZe f;Zy GkJh uzd ih xkj dh gzv x'fVnK sZe b? fbnkT[Dk jh ;h. nBkfJsk T[ZbQk B/
rJ/. fJ; soQk o'z xkj fbnkT[Ad/ s/ bZbk p'r s/ T[; d/ Gok ewok p/r B{z
ndbh ih dh Sy;hns B/ gqGkts x'fVnK Bz{ gk fdzd/. x'V/ GkJh ih Bk w[rbh p/r s/ pfjb'b yK B[{z dZ; jzko
ehsk ;h. GkJh ndbh ih B/ T[BQK B{z b gou rJ/ s/ do'r/ T[BQK B{z B'eoh 's/ dh c'i d/ e/ G/fink, go T[; B{z BEkD/
jh oZy fbnk. GkJh fpXh uzd ih d/ n;EkB 's/ eokoh jko j'Jh.
wkVh ;zrs s'A toi e/ r[o{-;zrs x'fVnK dh ;/tk eod/ s/ g{oh N'j th
oZyd/. T[j ikD-p[ZM e/ nzMkD pD p[ZYDSkj dk ukbk ;z[do Skj
bJh gq/fonk ;h. GkJh ekjB f;zx ih rJ/ sK fe ;ko/ B"eo T[BQK B{z nZbQV s/ fdT[ Bro (n:[ZfXnk) s'A ehosg[o
MZbk fijk ;wMD. T[j fJzB/ :wb/ nkfJnk. ;[zdo Skj dh, fJ; okw
BkGk nB[;ko GkJh ndbh ih fgzv fdZ;D fe osBK iVh ekmh B{z itko uzdo dh Broh ftZu pj[s wkBsk ;h.
s/ weZJh d/ dkD/ efjD s/ pko-pko T[; B/ id'A ehosg[o fty/ r[o{ jor'fpzd
G?Dh (u'bQk ;kfjp) d/ t;Bhe ;B. efjD e/ x'V/ B{z ekmh gkT[D dh eh ;kfjp ih dk gquko, ofjDh-pfjDh
b'V j?. fJZXo jo oks B{z fJZe tZvk s/ f;Zyh ihtB fvZmk sK f;Zyh gquko
T[j r[o{ okwdk; ih d/ ;w/A s'A fJZe gZZEo dfonk ftZu ;[ZN fdzd/. dfonk bJh nkgD/-nkg B{z g/S eo fdZsk.
okth T[; ;w/A feZbQ/ Bkb Neok e/ n:[ZfXnk ftZu ;qh okw uzdo d/ GrsK
nksw frnkBh f;Zy ;B, fiBQK dh iKdk ;h. gfjbK e[ZM fdB sK jbub dk pj[s z'o ;h, fJ; bJh ;[zdo Skj
j'Jh, go ;ZG B/ fJj ;wM fbnk fe d/ efjD 's/ GkJh fpXh uzd ih B{z r[o{
S[ZG f;Zfynk d[nkok GkJh fpXh uzd B/ dfonkJh ikBto j't/rk, i' febQ/ dh ;kfjp B/ gquko fjs n:[ZfXnk G/i
vke/ wkoB dk wkVk Xzdk SZv e/ f;Zyh dhtko Bkb NeoKdk j?. fpXh uzd ih fdZsk.
;koh sBykj th d{finK T[Zs/ you
XkoB ehsh. stkohy r[o{ ykb;k ftZu eo fdzd/. nkyoh sBykj tkb/ fdB n:[ZfXnk tZb iKfdnK okj ftZu
T[BQK seVh fznkcs ehsh. fznkcs GkJh ih ;zrsK B{z r[o-;zd/S fdzd/
frnkBh frnkB f;zx ih fbyd/ jB fJzBh oZithA ;h fe ;ko/ BS/ ftZu rZ[N ;B. n:[ZfXnk Broh ftZu g[Zi e/
j' e/ fvZr gJ/. GkJh fpXh ih B/ nkg B/ f;Zyh dk T[gd/S xo-xo
fe id'A GkJh nbdh ih B/ fJ; B{z ukphnK eZYhnK, eowukohnK B{z fJZe gjz[ukfJnk. GkJh fpXh uzd ih B{z d/
ewo/ ftZu pzd ehsk s/ x'V/ ;w/s y e/ ;ko/ efjD bZr/ fe r[o{ jor'fpzd
nkgDk r[o{ noiB ;kfjp ih d/ ;Bw[Zy febQ/ dh dhtko s'A Skb wko, gZsD s'A ;kfjp ih e?;/ ewkb d/ jB fe T[BQK
j[zd/ r[o{ ih gk; gjz[u/. skohy-J/- dh S'j Bkb izr ftZu jo f;Zy :'Xk
g/S ehsk sK fJ; B/ nkgDk g/Sk vke/ gzikp ftZu fJ;/ tkosk B{z ;zy/g eoe/ pD frnk j? s/ frnkB ftZu f;yoK
wkoBk dZf;nk ns/ p/Bsh ehsh fe fbfynk frnk j?. B{ zS'jD bZrdk j?.
w?B{z nkgD/ xo dk 'u'o' f;Zy jh pDk GkJh fpXh uzd ih dk iZEk T[BQK d/ ehsk. izr d/ d{i/ fdB GkJh fpXh uzd GkJh fpXh uzd ih d{ik x'Vk b?D GkJh fpXh uzd ih dk eow, fiZE/
B/ ;[bskB p/r B{z ik tzrkfonk. bJh fco bkj"o nk g[Zi/. fJ; tkoh i[nZos dhnK jZdK NZgdk ;h, T[E/
e/ oZy'. r[o{ noiB ;kfjp w[;eok gJ/ fgzv g[ZiD s'A gfjbK jh YkvhnK B{z ;[bskB p/r B/ pV/ z'o Bkb B/z/ dk GkJh fpXh uzd ih GkJh p'jV{ d/ xo T[BQK dk r[opkDh gq/w th d/yD tkbk
tko ehsk, go GkJh fpXh uzd ih pu fNe/. GkJh p'jV{ B/ dZf;nk fe x'Vk ;h. r[o fpbk; gksSkjh S/thA nB[;ko
s/ goT[gekoh ihtB pshs eoB dk Bkb b? e/ ;[:'r tksktoB pDk fdzdk. rJ/ s/ T[BK B/ nfijk GotK tko rkfJp j' ikD eoe/ ;'AX/ ykB ;ZG id'A th T[j fe;/ ekoi bJh N[od/,
ehsk fe ;[bskB p/r vo e/ fgZS/ jZN y'ihnK s/ Bi{whnK d/ g?o uz[w fojk r[o{ B{z fXnkT[Ad/ s/ okj ftZu r[opkDh
Tgd/S fdZsk s/ e'Jh wkVk ezw eoB nfijk r[o{-i; j'fJnk fe gzikp d/ frnk. GkJh fpXh uzd ih B/ GZid/ B{z ;h. GkJh ih B/ T[; ;w/A 'oktb' dk o{g jh gVQh iKd/L
'ekfJo' fejk s/ T[;B/ w[V e/ fco tko Xkfonk s/ febQ/ d/ bkr/ ik p?m/.
s'A tofink s/ ;Zu B{z fdqVQ eoe/ gZbQ/ fgzvK d/ fgzv rtkbhno g[Zi/ e/ s/ eoB/ S[o{ eo fdZs/, GkJh fpXh uzd ih ubs gzE r[opkDh rkt/.
B/ nfijk sho ubkfJnk fe T[; dh ;'AX/ ykB e'b'A bzfxnK sK GkJh idA' T[BQK fJj fvZmk fe r[o{ rqzE
Q pzBQD bJh fejk. T[ZE/ febQ/ dhnK gqeowK eoe/ tkg; Sksh ftZu ik bZrk s/ T[j T[ZE/ jh fpXh uzd ih B/ T[; d/ fdb dh rZb ;kfjp dhnk phVK pj[s xZN jB s/
fvZr frnk. ;[bskB p/r d/ fvZrD dZ; fdZsh. T[j o[Ze e/ rZb ;[DB ;?AuhnK s/ g'EhnK th BjhA fwbdhnK
GkJh ftXh uzd ih dk iBwl fgzv g[Zid/. w[j;B ckBh B/ nkgDh g[;se Bkb w[yfb; ykB B/ r[o{ ih Bkb f;ZXk bZrk GkJh ih B{z Btkp e'b b? frnk. ns/ r[opkDh gVQB ftZu pj[s
Nkeok ehsk s/ ;fsr[o{ ih d/ fJe' GkJh ih B/ gfjbK xkjh dk BK, fxo efmBkJh nkT[Adh j? sK nkg ih B/
;[o f;zx, GkJh tZ;D f;zx d/ xo dfp;skB/ wzkjp ftZu fJ; rZb dh tko Bkb jh w[yfb; ykB dk ezw g{ok T[; dk j[bhnk s/ x'Vk b? ikD dh r[o{ jfor'fpzd ih gk; p/Bsh eoe/ S/
j'fJnk ;h. wjkB e'S ftZu dZf;nk j? rtkjh Goh j?. j' frnk. ;koh soehp dZ;h. GkJh ;kfjp B/ sh jh T[skok eoe/ ;?AuhnK fsnko
fejk fe fJ; ;w/A fJj dZ;Dk zok n"yk eokT[D bJh fejk. nkg ih B/ nkgDh
fe T[j GkJh fGZyh d/ g'so/ ;B s/ r[o{ jor'fpzd ;kfjp dh fojkJh fJ;/ soQK d{ih izr t/b/ GkJh fpXh j? fe x'Vk feZE/ j?, go i/ T[j jh ;wK fBrokBh j/m ;?AuhnK fby, fbyk e/
uzd d/ iZE/ B/ izr ftZu mbQ gk fdZsh. j't/, T[;/ soQK jh gfjo/dko nkgDh EK tzvhnK. r[o fpbk; gksSkjh S/thA
gfjbk Bkw fpXhnk ;h. tZv/ eZd d/ wroA' GkJh ih B/ r[o{ ih d/ nzr- GkJh fpXh uzd ih dh eow uzd Bkb 's/ j'D sK ;G e[M dZf;nk ik ;edk ftZu fbfynk j?L
f;Xh NZeo th j'Jh. eow uzd ikB j?. oks T[j' jh ;wK nkT[D 's/ g{ok sd fSB ekrd bhJ/ wzrkJ/. ou
;B s/ db/oh ftZu T[BQK d/ s[Zb e'Jh oZfyne dk ezw ;zGkfbnk. phph e"bK puk e/ Btkp e'b BZ; frnk s/ T[; B{z ;Kr T[skfonk frnk j?. eBZJhnk ;?AuhnK wB wfj ;[fy gkfJ..
dZf;nk fe f;Zy E'VQ/ jh ofj rJ/ jB. bkb fbydk j? fe fpXh uzd ih d{ih fJzM GkJh ih B/ nkgDk ihtB
ftoQbk jh ;h. id'A r[o{ jor'fpzd f;zx d/ SoB nkT[D T[gozs bkj"o tZb'A jZb/ T[; B/ GotK jZbk ehsk go fJ; jZb/ tko fJZe Bi{wh d/ G/; ftZu pkdSkj f;Zy ;zrsK dh ;/tk ftZu fpsk fdZsk.
ih B/ B'itkB ns/ seV/ r[of;ZyK dh dh ;zGktBk j'D T[Zs/ GkJh ih B/ ftZu T[j Btkp, T[; dk g[Zso s/ ;kEh e'b g[Zik ns/ Skjh wfjb d/ d{i/ GkJh ;kfjp dk Gkd'A ;[dh 3 ;zws
wko/ rJ/. izr r[o{ ;kfjp B/ fiZfsnk. wekBK B{z izdo/ wko e/ d{ik x"Vk th 1695 (nr;s 1638) B{z d/T[ Bro
wzr ehsh sK nkg ih ;[o f;zx d/ nkgDk v/ok jh fgZgbh ;kfjp eo Bmk fbnkfJnk. GkJh ih B/ x'Vk y'j fdjK j'fJnk. GkJh fpXh uzd ih dk
bkj"o d/ febQ/ ftZu'A d' x'fVnK B{z fbnk ns/ ezX T[Zs/ uVQk e/ dfonk ihtB fJ; rZb dh fiT[Adh ikrdh
f;oeZY B"itkBK ;w/s d' YkvhnK B{z fbnk ns/ T[BQK d/ iZE/ B/ bkj"o sZe eZY fbnkT[D(fiBQK B{z w[rb c"ihnK ftZu Skb wko fdZsh. x'Vk r[o{- fw;kb j? fe ;Zuk r[o{ G?V/ s'A G?V/ pzd/
B/ f;ZyK e'b'A y'j fbnk ;h) dh ftZfEnk uoBK ftZu fbnk jkzo ehsk. dk ihtB gbN e/ oZy fdzdk j?. wkD;
Bkb b? e/ g[Zi/. wkoK wkohnK. g{oh ;{j oZyh s/ sK pj[s jh gqf;ZX j?. wjkoki B/ GkJh ih B{z Sksh Bkb s'A d/ts/ sK eh ;fsr[o{ sK 'd?AsK' B{z
th d/ts/ pDk fdzdk j?.
:'fXnK dh frDsh tZX ikD ekoB nzfwqs;o T[Zs/ nuBu/s jwb/ t/b/ r[o{ ;o f;Xko, GkJh fdnkb uzd
s/ pys wZb B/ ekpb dhnK ;zrsK
T[BQK B{z tZy-tZy iZfEnK ftZu tzv th r[of;ZyK dh fiZs j'Jh. tZb'A G/NK jkzo ehshnK ns/ Bkb
dZf;nk fe GkJh eo'Vh th d' x'V/
fdZsk frnk ns/ jo iZE/ dk fJZe iZE/ ijKrho dh w"s wro'A bkj"o dopko r[bpkr s/ dbpkr r[o{ ih B{z G/N
eoB bJh fbnk fojk ;h sK bkj"o
dko th fB:s ehsk frnk ns/ ekoi B{z yZ[bQ fwb rJh s/ T[BQK B/ f;ZyK fty/ nBkfJs T[Zbk B/ y'j bJ/ jB.
r[o{ ih B/ Xotk; fdzd/ fejk fe eo'Vh
y/so th fwZE fdZsk frnk. fJfsjk; d[nkok Skjh pkz B{z cVQB B{z 'Skjh wZb dh G/Nk fpXh uzd nkg/ jh b? nkt/
B/ gzi iZfEnk dk fzeo ehsk j?. skz B{z jZE gkT[Dk' nky e/ w[yfb; rk.
gfjb/ iZE/ d/ iZE/dko, GkJh bzrkj ykB ico izr B{z ;Zs jzko dh c"i d/
ih ;B, i' nZr/ tZX e/ bVd/ ;B. d{i/ e/ G/i fdZsk. fJZXo f;ZyK dh uVQdh GkJh ih B/ r[o{ dk fJSkok ;wM
fbnk ns/ r[o{-xo dh ns/ f;ZyK dh
iZE/ dh iZE/dkoh GkJh fpXh uzd ih ebk dk fzeo r[o fpbk; gksSkjh S/ nDy ekfJw oZyD fjZs ns/ x'V/
e'b ;h, fi; dk ezw r[ohbk izr eoBk thA dk fbykoh eodk j'fJnk efjzdk tkg; fbnkT[D bJh s[o gJ/. bkj"o
'GkJh ihtB' d/ xo ik e/ fNekDk
s/ d[SwDK B{z GkiVK gkJh oZyDk ;h. j?. ehsk. GkJh ;kfjp ih xkjh dk G/;
GkJh fgokDk, i' fe gzikp d/ fgzv- fsB e' pki BjhA jw d/Bk.
fgzv s'A tkec ;B, fJ; bJh T[BQK d/ ski pki fsB s/ ;G b/Bk
iZE/ d/ fzzw/ ypoK fbnkT[D s/ 14 wJh 1629 B{z bkj"o dhnK
gjz[ukT[D dk ezw ;h. GkJh fgokrk s/ c'iK ;qh nzfwqs;o uVQ nkJhnK. w[rb
T[BQK d/ iZE/ ;g[od o;d gkDh, jfEnko c"iK dh frDsh 7000 ;h. gfjbh
s/ pko{d gj[zukT[D dk ezw ;h. GkJh NZeo GkJh fpXh uzd ih d/ iZE/ Bkb
i[mk ih o;kb/ d/ iZE/dko ;B. fJBQK j'Jh. GkJh ih d/ iZE/ B/ c"iK B{z o'e
gziK B/ nkgD/ ezw B{z fJ; fdqVsk Bkb fbnk s/ r[o{-gksSkj B{z ypo gjz[uk
ehsk fe f;ZyK ftZu jo gk;/ uVQdh fdZsh. GkJh fpXh uzd ih, ish wb
ebk j'D bZrh. GkJh fpXh uzd ih d/ B{z Bkb b? e/ c'iK s/ fJzM N[ZN gJ/ fe
iZE/ B/ Bt/A-Bt/A Yzr ngDkJ/ s/ r[o{ Skjh c"iK ftZu ybpbh wZu rJh.
jor'fpzd ;kfjp ih dh frqcskoh w[yfb; ykB B/ c"iK B{z tzrko gkJh
T[gozs fgzvK ftZu fco-fco e/ r[o{- fe rkzhU, s[;hA ;{ofwnK dh n"bkd
fgnko B{z ekfJw oZfynk. pkpk p[ZYk j' s/ Nkeo/ ftZu cehoK dk N'bk j?, t/
ih s/ GkJh r[odk; ih nkgDh yDk e'Jh pZu e/ Bk ikt/, go fJ;
ftdtsk s/ T[Zuh-T[Zuh Sy;hns 'cehoK d/ N'b/' B/ nfijh izr bVh fe
Bkb ;zrsK T[Zs/ gqGkt gkT[Ad/ s/ e"wh fJfsjk; ftZu ftS/S ;EkB gqkgs
g'Eh dkdk ih dh
tosB t?okr w[y Grsh fB;u/ i/ n?;k puB ;[Bkt? w/oh vvT[s Grs epho ih. s? ikfB.. dt?S ;/ w[es ojz{.. oS' Bh nkJh d/j ek
frnkB J/j r[o{ ws j?. pzdBk j?, Bw;eko j?. w[M/ fBEkt/A e/ fJ; d[y e' fwNkB/ e/ bh:/ e"B ;h dB[ hnK fJe ebw fpSq j? T;[ Tg[ o gsk ufbnk, d/j w/ s[w ikr/.
frnkB ek dkB ehnk j?. ;' n?;h e'B dtkJh j,? :j dtkJh jwko/ ;G e/ bh:/
r[o{ tkeL- ej[ BkBe feogk GJh t;s{ j? i' nkg e/ G/N eoz{.. nkgB/ efbnkBekoh j?. fJj dtK i[pkB e/ nB/e soPK e/ cb fdykJh d/s/ j?. fe;h w"s nkB/ ;/ gfjb/ fJ; coe ek
Grs frnkBh ;'J/.. f;XKs j?, j/ f;y ;fs gd dkB ehnk sKs/ w/oh e/tb bJh BjhA j?. wkDe/ bh:/ wkD e' e' :j ebw fpqS gqwkswk fdykJh d/ gsk br ikJ/ s'A ;wMhJ/, r[o{ feogk
i' sz{ ;dk ;[y ukjsk j? sK ;qB okw Bw;eko gqtkB j't?. fJ;s/ pVk nBzd fsnkr d'. wwsk w'j BjhA 'w/ok S{N sk j?. j'Bh S[o{ j' rJh j?.
eh b?. r[o{ tkeL- iT[ ;[y eT[ ukj? jn{ k. i' frnkB nfGwkBh jt' ,/ i' d;[ N ikJ/'.
;dk, ;ofB okw eh b/j.. fty/Jh j?, T[; ek ;zr BjhA eoBk. r[o{ s/r pjkdo ;kfjpL- ''pkjo Ghfso J/e' ikB', fJj r[o ;dk ihtB j'D dh fefonk j?.
T[;sfs fBzfdnk Bkfj fifj, frnkB pskJh@ fizBk fuo ftZu j? ;zeN pfDnk
g[BkL- ;G ;[y dksk okw[ j?, d{;o tZvk d[y eh j?< ezuB b'j ;wkfB.. ojr/ k.
BkfjB e'fJ. ;/i? ows, B?B BjhA g/yT[, ej[ BkBe ;f[ B o/ wBk, we[ fs skfj ikrosh w/ nkeo nkgD/ nkg e'
fJj d[y[ ek;T[ eoT[ o/ (ojkT[) d/y', w?A nky BjhA jz{, w?A nky w/ u/sB g'soh
ej[ BkBe ;f[ B o/ wBk, fsj f;woB o{g jz{.. n?;k eoB/ ;/ fdykJh gVB/ w/ gowihs e"o
rfs j'fJ.. coe gVP frnk. w?A ngB/ e' ikBz{. okr B?SBb e?ghNb e?Bpok

